1.0
PENDAHULUAN
Tamadun Islam mencapai kegemilangan iaitu memayungi dua pertiga
dunia telah lama terbukti melalui aktiviti penyebaran Islam dan futuhat yang
dilakukan sama ada di Timur mahupun di Barat. Contohnya, Islam telah disebarkan
di bumi Andalusia. Hal ini dapat menunjukkan bahawa Islam telah tersebar ke
Barat. Andalusia terletak di selatan Semenanjung Iberia, iaitu barat laut
daripada benua Eropah. Kedudukannya yang bersambung dengan tanah besar Eropah.
Pada ketika itu, Eropah dikuasai oleh Kristian sebelum kedatangan Islam. Orang
Arab memanggil Semenanjung Iberia sebagai Al-Andalus. Kawasan ini di mana orang
Moor telah bertapak pada abad ke-13 sehingga abad ke-15 Masihi.[1]
Kerajaan Islam Andalusia berlangsung selama hampir tujuh abad. Ini
menunjukkan suatu jarak yang berjaya meletakkan Tamadun Islam sebagai tamadun
yang mencapai kegemilangan yang tersendiri. Kejayaan pasukan Tariq bin Ziyad
membuka Andalusia pada tahun 711 Masihi sehinggalah munculnya lima fasa kerajaan
(711 Masihi-1492 Masihi). Zaman ini telah membuktikan bahawa kemunculan Tamadun
Barat mempunyai perkaitan dengan kegemilangan Tamadun Islam di Andalusia.[2]
Tariq bin Ziyad merupakan orang berketurunan Barbar telah menjadi
panglima tentera Musa ibn Nusair. Musa ibn Nusair merupakan seorang gabenor di
Afrika Utara. Namanya menjadi terkenal apabila Musa ibn Nusair menghantar
beliau ke Andalusia. Pada ketika itu Andalusia berada di bawah kekuasaan Rom.
Kerajaan Rom sering membawa orang asing iaitu Yahudi yang telah mengakibatkan
menimbulkan ketegangan di antara puak Yahudi dan Kristian. Kesempatan itu
diambil oleh Tariq bin Ziyad untuk menguasai wilayah itu. Kesan daripada penguasaan itu, Islam dapat
disebarkan di Andalusia. Kemudiannya, Tariq bin Ziyad menyebarkan Islam di Cordova,
Seville dan Toledo. Seterusnya Islam dapat disebarkan di Bandar Zaragoza, Leon
dan beberapa buah bandar lain.[3]
Kerajaan Islam ini mencapai kegemilangan pada zaman pemerintahan
Abdul Rahman Dakhil (756 M – 788 M). Beliau menubuhkan dinasti baru iaitu
Dinasti Umayyah dan melantik dirinya sebagai Amir pada tahun 756 Masihi.[4]
Amir dalam Bahasa Arab ini membawa maksud ketua. Sumbangan Abdul Rahman Dakhil
atau Abdul Rahman I ialah beliau berjaya menamatkan konflik dalaman dalam
negeri Andalusia.[5]
Setiap kerajaan sudah pastilah mengalami proses kitaran
ketamadunan. Andalusia juga mengalami proses ini. Berdasarkan soalan diberi
iaitu kelemahan kepimpinan Al-Mubabitun dan Al-Muwahhidun membawa
kepada kejatuhan Islam di Andalusia. Sejauhmanakah anda bersetuju dengan
pernyataan ini. Bagi pendapat saya, saya bersetuju dengan pernyataan ini tetapi
terdapat faktor lain menyumbangkan kepada kejatuhan Islam di Andalusia.
2.0
SEJARAH KERAJAAN AL-MURABITUN DAN AL-MUWAHHIDUN
2.1 KERAJAAN AL-MURABITUN
Yusuf al-Tasyfin merupakan pengasas gerakan agama yang diberi nama
Al-Murabitun. Gerakan ini bertapak di Afrika Utara. Yusuf al-Tasyfin berjaya
mendirikan sebuah kerajaan yang berpusat di Marakesy pada tahun 1062.[6]
Marakesy merujuk kepada sebuah pintu terbuka ke arah gurun. Ianya dijuga
dikenali sebagai Al-Hambra atau Istana Merah.[7] Di
situlah dinasti Murabitun berjaya memasuki di bumi Andalusia. Al-Mu’tamid
merupakan pemerintah terakhir kerajaan Bani Abbad di Seville telah mengundang
Yusuf al-Tasyfin ke Andalusia. Beliau juga bertanggungjawab membawa masuk
pengaruh dan kuasa Al-Murabitun ke Andalusia. Kesan daripada tindakan beliau
adalah Toledo jatuh ke tangan orang Kristian di bawah pimpinan Alfonso VI pada
tahun 1085.
Tindakan beliau memperlihatkan bahawa al-Mutamid lebih rela
menyerahkan nasib kepada saudara seagama yang berada di luar Andalusia. Beliau
tidak rela menyerahkan wilayahnya kepada puak Kristian, musuh tradisi Islam
lebih-lebih lagi dalam keadaan terdesak. Ini dapat dibuktikan melalui kata-kata
beliau, “Aku lebih rela menjadi pemandu unta di padang pasir dari menjadi
pemelihara babi di Castile”.[8]
Pada tahun 1086
Masihi, Yusuf al-Tasyfin dan pasukannya mula memasuki Andalusia. Pada tahun
yang sama juga, berlakunya pertempuran di Zallaqah di selatan Andalusia.
Peperangan ini berlaku selama dua tahun dan berakhir apabila tentera Islam
menang dalam perang itu. Kesannya, ramai tentera Kristian terbunuh. Keadaan
Andalusia yang tidak stabil pada waktu tersebut telah mendorong tentera
Murabitun untuk menguasai Andalusia dengan mudah. Selepas peperangan ini, Yusuf
al-Tasyfin dan tenteranya seramai 3000 orang kembali ke Afrika.[9]
Lebihan tentera Islam diarahkan untuk tinggal di Andalusia bagi mengawal
keadaan wilayah itu.
Alfonso VI telah tewas di tangan orang Islam menyimpan
perasaan dendam kesumat terhadap orang Islam. Pada ketika out, masih banyak
kawasan di Andalusia di bawah penguasaannya seperti bahagian pantai timur
hingga ke Murcia. Al-Mutamid bimbang dengan kekuatan puak Kristian Castile.
Sokongan kuat oleh rakyat dan para ulama di Andalusia terus berjihad untuk
menenteng puak Kristian di bawah pimpinan Alfonso VI. Pada tahun 1090, Yusuf
al-Tasyfin dan tenteranya membantu saudara seagama dalam mempertahankan wilayah
Islam di Andalusia.[10] Hal
ini memperlihatkan kesepaduan tentera Islam dalam membantu saudara seagama
untuk membanteras musuh-musuh Islam sekaligus membuka empayar Islam di
Andalusia.
Pada tahun 1090 Masihi, beliau sekali lagi berjaya menundukkan
wilayah seperti Granada, Cordova dan wilayah-wilayah Andalus yang lain tanpa
peperangan. Namun begitu, wilayah Seville telah ditawan. Al-Mutamid ditangkap
dan dibuang negeri. Pada tahun 1095, Al-Mutamid meninggal dunia. Berikutan itu,
bandar bandar di Andalusia telah jatuh ke tangan tentera Islam. Sekaligus
meletakkan di bawah kekuasaan empayar Al-Murabitun di Afrika.
2.2 KERAJAAN AL-MUWAHHIDUN
Kerajaan ini diasaskan oleh keluarga Barbar yang memerintah Afrika
Utara.[11]
Al-Muwahiddun datang ke Andalusia dengan tujuan memperluaskan empayar
masing-masing. Mereka ini disokong oleh kaum Barbar yang mempunyai semangat
keislaman yang sangat kuat. Menurut W.M Watt dalam bukunya berjudul, “A
History of Islamic Spain,” mengatakan bahawa zaman pemerintahan
al-Murabbitun bermulanya semangat keislaman yang tulen di Andalusia.[12]
Semasa kedatangan Al-Muwahhidun, keadaan Andalusia dalam keadaan
tidak stabil. Hal ini demikian kerana tidak bersatu padu dalam kalangan orang
Islam Andalusia. Selepas kejatuhan
kerajaan kecil al-Murabitun pada tahun 1145 Masihi, kerajaan-kerajaan kecil
Islam memerintah Andalusia sedangkan di bahagian utara diperintah oleh kerajaan
Kristian. Malah terdapat juga pemimpin-pemimpin Islam sendiri yang bernaung di
bawah penguasaan Kristian. Namun, ada juga yang berada di bawah kerajaan
Muwahhidun di Afrika.
Al-Muwahhidun diasaskan oleh Ibn Tumart. Beliau juga dikenali
sebagai Al-Mahdi. Cita-cita beliau ialah memulihkan Islam yang sebenar.
Disebabkan hal itu, beliau menjadi seorang pemimpin yang bijak. Beliau telah
mengajar pengikutnya tentang doktrin tauhid, dan keesaan Tuhan. Perkara ini dijadikan asas beliau untuk
mempengaruhi umat Islam pada ketika itu. Belaiu meninggal dunia pada tahun 1128
Masihi
Al-Muwahhidun
datang ke Andalusia di bawah pimpinan Abd al-Munim. Setelah Abd al-Munim
meninggal dunia pada 1163 Masihi, penguasaannya diganti oleh Abu Yusuf Yakub
al-Mansur (1184-1199 Masihi). Semasa pemerintahannya, Siville dijadikan sebagai
ibu kota Andalus. Kerajaan Al-Muwahhidun mencapai zaman kegemilangan semasa
pemerintahan Al-Mansur.
Pada tahun 1190
Masihi, beliau mengadakan perjanjian damai dengan raja-raja Castile dan Leon
selama lima tahun. Selepas tamat tempoh perjanjian itu, berlakunya peperangan
antara orang Islam dengan Kristian yang melibtakna kerajaan Muwahhidun dengan
tentera Alfonso VII di Alarcos yang terletak di Cordova dan Toledo. Peperangan
ini terjadi disebabkan serangan tentera di bawah pimpinan Alfonso VIII ke atas
wilayah-wilayah Islam.[13]
Akhirnya, pihak Islam menang dalam peperangan tersebut. Ekoran daripada
peperangan itu, perjanjian damai selama lima tahun sekali lagi ditandatangani
oleh kedua-dua pihak. Dalam tempoh perjanjian itu, pihak Kristian melakukan
persediaan untuk membalas dendam terhadap kerajaan Muwahhidun. Persediaan juga
dibantu oleh golongan paderi dalam memberi semangat kepada tentera Kristian di
Andalusia dan Eropah. Hal ini menyebabkan munculnya angkatan tentera Salib yang
ramai dan kuat.
Sebelum perjanjian
damai melibatkan raja Alfonso VIII dan kerajaan Muwahhidun tamat, al-Mansur
telah meninggal dunia pada tahun 1199 Masihi. Pengganti beliau iaitu Muhammad
al-Nasir. Muhammad al-Nasir merupakan pemimpin yang lemah. Beliau tidak
merancang strategi ketenteraan yang kemas seperti yang dilakukan oleh pihak
Kristian. Pada Julai 1212 Masihi, tentera Salib telah bekerjasama dengan
Castile, Leon dan Aragon untuk menyerang wilayah-wilayah Islam. Tentera Islam
tewas di tangan tentera Salib Kristian. Kesannya, wilayah-wilayah Islam jatuh
satu demi satu ke tangan puak Kristian.[14]
Bagi pihak al-Muwahhidun ianya merupakan satu malapetaka kerana mereka kalah
kepada puak Kristian sekaligus membawa kepada keruntuhan kerajaan Muwahhidun di
Andalusia.
3.0 KELEMAHAN PEMIMPIN KERAJAAN AL MURABITUN DAN AL-MUWAHHIDUN
Kepimpinan yang hebat ialah pemimpin yang mampu memimpin orang
lain. Seorang pemimpin seharusnya cekap dalam menguruskan negaranya dari segi
aspek politik, ekonomi dan sosial. Pemimpin yang lemah mudah dipengaruhi oleh
golongan yang mempunyai niat yang jahat untuk menjatuhkan pemimpin. Kelemahan
kepimpinan sering kali dijadikan sebagai faktor kejatuhan kepada sesuatu
kerajaan. Buktinya, disebakan hal ini kerajaan Islam di Andalusia jatuh.
Kerajaan-kerajaan
kecil yang muncul di Andalusia terbentuk apabila kepimpinan utama mula lemah.
Kelemahan pemimpinan dalam kalangan Bani Umaiyah yang menguasai Andalusia
selepas Khalifah al-Mustansar Billah (961 M- 976M). Pada asalnya Andalusia
diperintah oleh satu kerajaan. Kemudiannya, pada tahun 1013 hingga 1086 M,
Andalusia terpecah kepada 30 buah kerajaan sendiri di bawah pemerintahan
Al-Mulukuth Thawaif (Raja-raja Kota).
Contoh lagi,
pengganti Yusuf al-Tasyfin terdiri daripada pemimpin yang lemah dan tidak mahir
untuk mengatur strategik politik dan pertahanan ketenteraan pada masa tersebut.
Disebabkan kelemahan ini, puak Kristian mengambil kesempatan dengan merancang
untuk menyerang wilayah-wilayah Islam. Dianggarkan seramai 600 000 tentera
Islam Berjaya ditewaskan oleh puak Kristian. Ramai tentera Islam yang terbunuh
dalam peperangan ini. Peperangan memberikan kesan iaitu penguasaan puak
Kristian terhadap wilayah-wilayah Islam.
Di samping itu,
pemerintahan terakhir Andalusia iaitu Abu Abdullah sanggup bersengkokol dengan
Raja Ferdinard dan Ratu Isabella (puak Kristian) untuk mencapai matlamatnya
untuk menaiki takhta. Abu Abdullah Muhammad XII atau di Barat beliau dikenali
sebagai Boabdil tidak berpuas hati terhadap bapanya. Hal ini demikian kerana
bapanya telah mengetepikan beliau dalam perlantikan pengganti bapanya. Disebabkan
hal ini berlakunya pemberontakan Abu Abdullah terhadap bapanya, Abu al-Hasan
Ali sehingga bapanya terkorban. Namun begitu, nasibnya tidak menyebelahi beliau
apabila Muhammad ibn Sa’ad dilantik sebagai pengganti bapanya.
Lantas, beliau
meminta bantuan daripada Raja Ferdinand dan Ratu Isabella untuk mengambil alih
tampuk pemerintahan tersebut. Kedua-dua pemerintahan Kristian bersetuju dan membantu
beliau menaiki takhta. Sayangnya, pemerintahan Abu Abdullah tidak lama. Di
sebalik bantuan yang diberikan oleh pemerintah Kristian tersebut, mereka
memiliki muslihat tersembunyi iaitu menguasai di bumi Andalusia. Akhirnya, Raja
Ferdinard dan Ratu Isabella berjaya menguasai seluruh Andalusia pada tahun
1492.[15] Peristiwa ini menunjukkan seorang pemimpin
sanggup ‘menjual negaranya’ atau bahasa mudahnya pengkhianat demi
kepentingannya sendiri yang bersifat sementara.
4.1
MEWARISI KEMELUT POLITIK KERAJAAN MULUK AL-TAWA’IF
Kedua-dua kerajaan iaitu Al-Murabitun dan Al-Muwahhidun telah
mewarisi kemelut politik kerajaan Muluk Al-Tawa’if. Kerajaan ini wujud pada
akhir pemerintahan Hisyam II (976-1008M). Kerajaan ini mula memperlihatkan
bibit-bibit kejatuhan pemerintahan Islam. Hal ini berpunca apabila para
menterinya mempunyai sikap yang tamak dan mengambil kesempatan untuk berebut
kuasa yang akhirnya membawa kepada kerajaan-kerajaan kecil yang diperintah oleh
Muluk al-Tawaif, iaitu raja-raja kecil yang memerintah wilayah-wilayah di
seluruh Andalusia.[16] Kemunculan
kerajaan-kerajaan kecil ini telah menyebabkan kejatuhan Islam di Andalusia.
Bahagian selatan dan timur Andalusia terdapat hampir 30 buah
wilayah kecil yang wujud. Suatu kawasan dengan kawasan yang lain kerap kali
berlakunya persengketaan. Selain itu, sistem pemerintahan di kawasan-kawasan
tersebut sering berlakunya pengkhianatan dan hasut-menghasut antara satu sama
lain.[17]
Hal ini dapat disimpulkan keadaan politik wilayah dalam keadaan huru hara.
Mereka ini tidak mempunyai sikap ingin bersatu padu kerana mereka ini telah
dibayangi dengan sikap yang mazmumah.
Pemerintahan Muluk al-Tawaif ini berpusat di kota-kota seperti
seperti Seville, Cordova dan Toledo. Kerajaan Muluk al-Tawaif ini kebanyakkanya
dipimpin oleh orang-orang Barbar, Slavia dan Arab. Setiap kepimpinan ini
terlalu mementingkan kepentingan puaknya sahaja tanpa mengira kepentingan
puak-puak lain. Perang saudara sering berlaku dan melibatkan sesama umat Islam
di Andalusia. Hal ini menunjukkan mereka ini tidak mempunyai semangat bersatu
padu dan mencintai peperangan. Lebih memalukan, terdapat sebahagian pihak yang
meminta bantuan puak-puak Kristian dengan tujuan mengukuhkan kuasa mereka.[18]
Hal ini menunjukkan mereka ini sanggup melakukan apa-apa sahaja termasuk
berkawan dengan musuh demi matlamat yang sementara. Contohnya, Abu Zaid,
gabenor daerah Balansiah telah membuat perjanjian dengan Raja Kristian
Choinawi. Perjanjian dibuat dengan tujuan memadamkan pemberontakan yang dibuat
oleh rakyatnya. Sebagai balasan, Abu Zaid membayar ‘jizyah’ tahunan kepada raja
tersebut. Sepatutnya jizyah dibayar oleh orang bukan Islam kepada pemerintah
Islam tetapi beliau melakukan sebaliknya.[19]
Jelaslah memperlihatkan seorang pemimpin yang sanggup melakukan termasuklah
menyalahgunakan perkataan agama seperti jizyah semata-mata matlamat tak
menghalalkan cara.
Di samping itu, keadaan politik kedua-dua kerajaan ini sangat
rumit. Hal ini demikian kerana kebanyakan pemimpin pada zaman itu sering
berlakunya perselisihan faham dan sikap hasut-menghasut. Mereka mempunyai sikap
terlalu mementingkan kekuasaan.[20]
Di sebalik sikap itu, mereka sebenarnya tidak cekap dalam mentadbir negara
terutamanya dari aspek politik. Mereka sanggup berkawan dengan musuh hanya
semata-mata mengukuhkan kekuasaan mereka tanpa menyedari muslihat musuh. Bagi
puak Kristian ini merupakan peluang untuk menyerang wilayah-wilayah Islam di
Andalusia. Kiranya puak Kristaian dapat membalas dendam terhadap pihak Islam
kerana puak Kristian pernah kalah berperang dengan pihak Islam sebelum ini.
4.2
FANATISME DALAM MAZHAB DALAM KERAJAAN AL-MURABITUN DAN
AL-MUWAHHIDUN
Bidang agama turut berkembang di Andalusia selain ilmu pengetahuan
yang lain walaupun keadaan politik yang tidak stabil selepas kejatuhan Bani
Umaiyah. Andalusia telah melahirkan ramai tokoh terkemuka seperti al-Farabi,
Ibnu Hzm, Ibnu Rusyd dan Ibnu Firnas. Khalifah Abdul Rahman III merupakan
individu yang bertanggungjawab dalam mengembangkan ilmu-ilmu agama seperti
fekah, Hadith, Tauhid dan tafsir. Pada asalnya beliau didedahkan dengan ajaran
Islam mengunapakaikan Mazhab Maliki. Mazhab Maliki pada ketika itu merupakan
mazhab dominan di Andalusia.[21]
Pada abad ke-12M, ramai tokoh agama di Andalusia dihasilkan pada zaman
al-Murabitun dan al-Muwahhidun. Antaranya ialah Qadi Iyad (1083-1149M)
merupakan seorang ulama pada zaman Murabitun. Beliau dilantik menjadi Kadi
Cueta. Kemudiannya beliau ditukarkan ke Seville dan Cordova.[22]
Disebabkan ketidakstabilan politik pada akhir pemerintahan Murabitun telah
menyebabkan beliau melarikan diri ke Marrakesh. Kemudiannya, beliau meninggal
dunia pada tahun 1149 M di tempat yang sama.
Selepas kemunculan
kerajaan Muwahhidun di Andalusia, pengaruh kemunculan ulama Maliki kian pudar
dan tidak mendapat sokongan sepenuhnya oleh pemerintah. Pemerintah kerajaan
Muwahhidun iaitu Abu Yusuf Yaaqub (1184-1199M) menyokong kepada mazhab Zahiri.
Perkara ini mendapat sokongan daripada Ibn Rusyd (1126-1198M). Ibn Rusyd
merupakan seorang yang mahir dalam agama, falsafah, astronomi, dan biologi.
Namun, pada akhir pemerintahan Abu Yaaqub Yusuf, Ibn Rusyd dituduh sebagai
orang yang sesat. Hal ini demikian beliau dikatakan telah mencampuradukkan
agama Islam dengan pemikiran falsafah.[23]
Disebabkan fanatik kepada sesuatu fahaman, berlakunya perpecahan
dalam kedua-dua kerajaan kecil ini. Mereka yang fanatik ini melihat perkara
bukanlah sealiran dengan mereka ini adalah perbuatan yang salah. Kesannya
terlampau fanatik kepada aliran mazhab masing-masing telah menyebabkan
perpecahan dari segi pemikiran agama.
Contohnya, sebahagian orang
Islam di bawah pemerintahan Muwahhidun menganut mazhab Maliki. Sebahagian yang
lain hanya berpundukan kepada dua sumber umat Islam iaitu Al-Quran dan
As-Sunnah tanpa terikat sepenuhnya kepada mazhab seperti yang diamalkan oleh
pemerintah Muwahhidun. Kerajaan Murabitun mempunyai
sokongan yang hebat daripada ulama-ulama yang berfahaman mazhab Maliki. Namun,
setelah tampuk pemerintahan beralih arah kepada Muwahhidun telah berubah. Hal
ini disebabkan sikap para pemerintahnya tidak bermazhab kepada mana-mana mazhab
tertentu.[24]
Kesannya, sokongan terhadap mazhab Maliki pudar.
Majoriti orang Islam di Andalusia tidak begitu setuju dengan
pengamalan mazhab. Disebabkan sikap ini jugalah, mereka tidak mempunyai sumber
perundangan Islam alternatif bagi menggantikan sumber-sumber perundangan yang
ada. Oleh sebab itu, mereka terpaksa mengunapakaikan sistem perundangan yang
sedia ada iaitu mazhab Maliki. Jelaslah menunjukkan kelemahan kerajaan
Muwahhidun untuk meraih sokongan daripada golongan anti mazhab.
Di samping itu, gelaran Mahdi juga terdapat unsur seakan-akan Syiah
yang digunapakaikan oleh pemimpin yang awal seperti Ibn Tumart. Gelaran ini
tidak mendapat restu oleh orang-orang Arab dan penduduk tempatan di Andalus.
Hal ini demikian kerana, mereka menganggap gelaran itu membawa maksud iaitu
keadaan pemerintahan elit. Mereka tidak bersetuju kerana kebanyakan mereka
iaitu penduduk tempatan bukan bangsa Arab beragama Islam lebih mengharapkan
corak pemerintahan langsung daripada Tuhan. Kesannya berlakunya perpecahan
dalam kalangan Barbar, Arab dan bangsa-bangsa lain diAndalus
yang beragama Islam.
4.3 KONSPRIRASI DENGAN MUSUH (KERAJAAN KRISTIAN)
Kebanyakan pemimpin pada masa tersebut meminta bantuan daripada
pihak Kristian hanya kerana menjaga kepentingan kuasa di kawasan tersebut.
Namun begitu, mereka tidak menyedari perpecahan ini telah memberi peluang
kepada puak Kristian untuk menguasai wilayah-wilayah Islam. Hal ini menunjukkan
para pemimpin yang sanggup berkawan dengan musuh diibaratkan sebagai “yang
dikejar tak dapat yang dikendong berciciran” sekaligus tindakannya membawa kesan
yang buruk akhirnya.
Contohnya, hanya
kerana perselisihan keluarga dalam isu perwarisan takhta kepimpinan akhirnya
berlaku pergolakan anak-beranak. Kesannya, pemerintahan kerajaan Islam di
Granada menjadi lemah. Abu Abdullah merasakan beliau diketepikan oleh bapanya
sendiri dalam perwarisan takhta yang dilakukan oleh bapa sendiri. Beliau
memberontak sehingga bapanya terkorban dalam pemberontakan tersebut. Namun
begitu, nasibnya juga tidak menyebelahi Abu Abdullah. Hal ini demikian kerana
pengganti bapanya ialah Muhammad ibn Sa’ad.[25]
Disebabkan beliau kecewa dengan hal itu, beliau telah mengadakan konspirasi
dengan kerajaan Kristian di bawah pimpinan Raja Ferdinand hanya kerana takhta
yang sementara itu.
Abu Abdullah tidak
menyedari di sebalik bantuan yang diterima terdapat muslihat yang dilakukan
oleh Raja Ferdinard. Raja Ferdinard dan isterinya, Ratu Isabella sememangnya
bercita-cita untuk menguasai wilayah Granada iaitu wilayah Islam yang terakhir
pada ketika itu. Raja Ferdinard dan Ratu Isabella membuat perancangan untuk
menguasai Granada. Akhirnya, Abu Abdullah berjaya dilantik sebagai pemerintah
Granada. Sayangnya, pemerintahannya tidak lama. Hal ini demikian kerana Raja
Ferdinard dan Ratu Isabella menuntut habuan daripada Abu Abdullah. Habuan yang
diterima oleh Ratu Ferdinard dan Ratu Isabella iaitu menyerahkan Granada.Lantas
masyurlah Ferdinand dan Isabella sebagai raja yang berjaya menumbangkan
kerajaan terakhir Islam di Andalusia.[26]
Selain itu, orang
Islam sendiri melakukan konspirasi dengan kerajaan Kristian di bawah pimpinan Ratu Isabella dan Raja Ferdinand. Mereka ini
mengadakan pakatan rahsia dengan Putera Cid Haiya. Buktinya, tentera Kristian
berpura-pura melakukan pengepungan terhadap Bandar Baza.
Tujuannya untuk mengelirukan pemerintah Andalusia. Seterusnya, Puteri Cid Haiya
kemudiannya berpura-pura berbincang dengan tenteranya untuk melakukan rundingan
dengan pihak Kristian Sebenarnya ini merupakan sandiwara semata-mata untuk
menutup konspirasi mereka.[27]
Apabila Ratu Isabella dan Raja Ferdinand bersetuju, satu rundingan diadakan
antara wakil raja Kristian dengan Gabenor Muhammed. Rundingan tersebut berjalan
lancar. Komander Leon yang mewakili pihak Kristian memberi amaran kepada Gabenor
Muhammed bahawa malapetaka akan berlaku sekiranya mereka tidak mahu menyerah.
Penduduk Baza
diberi pilihan atas arahan Ratu Isabella dan Raja Ferdinand. Pilihan pertama
ialah kerajaan Islam diberi perlindungan dari segi keselamatan nyawa, tanah,
harta, kebebasandan juga anutan agama. Pilihan keduanya ialah jika orang Islam
enggan menyerah kalah, maka akan terjadinya rampasan harta benda orang Islam
untuk dijadikan tawanan atau dibunuh. Kemudiannya, Putera Cid Haiya menghantar
utusan iaitu Al-Zagal merangkap sepupunya untuk memohon pendapat. Namun begitu,
Al-Zagal menyedari ini hanya konspirasi di antara puak Kristian dengan pihak
Putera Cid Hiaya semata-mata. Lantas beliau enggan membantu Putera Cid Haiya.
Disebabkan hal ini, Putera Cid Hiaya menyerah diri dan tunduk kepada kekuasaan
Ratu Isabella. Penyerahan Baza kepada puak Kristian dianggap sebagai suatu
peristiwa yang amat memalukan. Penyerahan Baza menandakan bahawa bermulanya
rampasan wilayah-wilayah Islam yang dilakukan oleh puak Kristian seperti Almunecar.[28]
Melalui konspirasi
yang dilakukan oleh kedua-dua pihak iaitu Islam dan Kristian telah merugikan
sebelah pihak. Kesannya, pihak Kristian menakluki wilayah-wilayah Islam yang
kononya dijanjikan keamanan, keselamatan, dan jaminan harta benda. Pihak Islam
pula tidak menyedari konspirasi ini hanya bersifat sandiwara semata-mata.
Dengan ini pihak Kristian mudah membuat helah untuk mencapai cita-citanya.
4.4
MANIPULASI PERJANJIAN
Granada merupakan bandar terakhir yang di bawah penguasaan Islam
sebelum seluruh Andalusia jatuh ke tangan puak Kristian. Pemerintah sangat
lemah dalam mempertahankan pemerintahan Islam di Andalusia amat menyedihkan dan
memalukan.
Pada zaman
pemerintahan terakhir Islam di bawah Bani al-Ahmar iaitu Abu Abdullah yang
menguasai wilayah terakhir Andalusia iaitu Granada dari tahun 620– 897H. Abu
Abdullah terpaksa menyerahkan wilayah Granada kepada Raja Ferdinand dan Ratu
Isabella demi menyelamat maruah pemerintah Islam. Abu Abdullah tidak rela
diguling dengan lebih teruk. Penyerahan itu dibuat berdasarkan perjanjian yang
ditandatangani oleh pihak Islam dan Kristian. Penyerahannya kepada Raja
Kristian Sepanyol iaitu Ferdinand dan Isabella.
Perjanjian
mempunyai 67 perkara. Contohnya, jaminan keselamatan orang Islam di Andalusia.
Selain itu, pihak Kristian berjanji akan memberi jaminan kepada rakyat
Andalusia dari segi keagamaan, harta benda, kehormatan, pemikiran dan
kebebasan. Jaminan beragama misalnya pihak Kristian menjamin kebebasan orang
Islam untuk melakukan aktiviti keagamaan. Tawanan perang dibebaskan. Perkara
ini sudah termaktub dalam perjanjian penyerahan Granada kepada pihak tentera
Salib.[29]
Apabila Abu
Abdullah diusir keluar daripada Andalusia, pihak tentera Salib mungkir janji
yang ditawarkan. Mereka menggunakan kuasa mereka sebagai pemerintah sepenuhnya
dengan membatalkan perjanjian tersebut. Umat Islam berasa tertipu dengan
perjanjian yang dibuat. Pihak Kristian menganggap perjanjian ini merupakan
senjata untuk menundukkan umat Islam di Andalusia.[30]
Disebabkan hal ini, umat Islam tidak lagi mampu bertahan, apatah lagi untuk
merampas kembali Andalusia. Pihak Kristian juga mengeluarkan pernyataan anti
muslim yang dibuat oleh tokoh Katolik.
4.5
GERAKAN RECONQUESTA
Reconquesta membawa maksud
penaklukan kembali. Istilah ini merujuk kepada suatu gerakan. Puak Kristian
berusaha untuk menakluk kembali wilayah-wilayah Islam di Andalusia.[31] Gerakan
ini berjalan selama tujuh abad. Namun pada tahun 722 Masihi, berlauknya pertempuran
Caradonga di antara kerajaan Asturias dengan kerajaan Bani Umayyah. Kesan
daripada pertempuran itu ialah penaklukan kerajaan Bani Umayyah ditamatkan.
Gerakan diasaskan
di kawasan yang tidak begitu dititikberatkan dan terpencil oleh kerajaan Bani
Umayyah. Kerajaan Bani Umayyah berpandangan bahawa orang-orang Kristian yang
mendiami kawasan terpencil itu dilihat hanya sebagai satu kumpulan kecil yang
tidak mungkin akan mendatangkan ancaman dan bahaya kepada pemerintahan Bani
Umayyah. Disebabkan ketidakpedulian kerajaan Bani Umaiyah tersebut yang
mengakibatkan orang Kristian mengambil peluang untuk melahirkan Gerakan Reconquesta.
Namun begitu,
gerakan ini sedikit demi sedikit mula mengancam kestabilan dan keamanan
Andalusia. Akhirnya, gerakan ini muncul dengan satu keinginan. Keinginan mereka
ialah menetang kerajaan Bani Umayyah dan menakluk kembali seluruh Andalusia.
Aspirasi gerakan ini didorong oleh semangat yang kuat yang dimiliki oleh
penduduk di kawasan yang terpencil. Mereka ini jugalah mempunyai hasrat untuk
membebaskan diri daripada undang-undang kerajaan Bani Umayyah.
Sesetengah ahli
sejarah berpendapat bahawa idea revolusi Gerakan Reconquesta berjalan
tanpa ada perubahan iaitu dari zaman permulaan, kemunculan dan pertengahan
sehinggalah penaklukan Kristian terhadap Granada. Peristiwa besar yang berlaku
ialah Toledo jatuh di tangan orang Kristian pada tahun 1085. Kejatuhan ini
telah memberi kesan terhadap Gerakan Reconquesta dan pihak Islam. Kesan
terhadap pihak Islam ialah Islam telah kehilangan wilayahnya. Manakala bagi
orang Kristian ini merupakan sebagai satu motivasi mereka untuk meneruskan
usaha menakluk kembali wilayah di Andalusia.
Strategi yang
digunakan oleh puak Kristian ialah mewujudkan kesedaran dari aspek semangat
psikologi, politik dan ketenteraan yang sangat besar di bawah pimpinan Ratu
Isabella dari Castile dan Raja Ferdinand dari Aragon. Strategi ini juga dibantu
oleh pihak gereja terutamanya paderi. Puak Kristian diterapkan dengan semangat keagamaan yang
tinggi. Menurut mereka, semangat ini dianggap suci. Konsepnya sama seperti umat
Islam mempunyai semangat Jihad fi sabilillah dalam menyebarkan Islam di
pelosok dunia. Semangat puak Kristian ini diibaratkan mereka datang bersama pedang di tangan kiri dan Injil di tangan kanan.
Ketika berlakunya Perang Salib di antara Islam dengan Kristian yang berlaku di
Timur Tengah memperlihatkan bahawa kerajaan Kristian langsung tidak menghantar
bantuan ketenteraan untuk seagama dengan mereka di sana. Kerajaan Kristian
memainkan peranannya dengan memberikan dakyah kepada orang-orang Kristian di Andalus
bahawa musuh utama mereka adalah umat Islam di Andalusia bukan musuh di Timur
Tengah.[32]
Di samping itu, puak
Kristian mengetahui kelemahan pemerintah Islam lalu melakukan seranagn demi
sarangan terhadap terhadap kerajaan Bani Umayyah di Andalus. Pada ketika itu,
kekuatan kerajaan Bani Umayyah sedikit demi sedikit terhakis. Ditambahkan lagi,
suasana politik yang bergolak ekoran pertelingkahan sesama sendiri.
Kesannya, puak Kristian ini sentiasa mencari peluang untuk mengalahkan musuh
tradisi mereka. Sebaik sahaja peluang itu tiba, mereka tidak akan
mensia-siakannya sama sekali.
Kesan daripada
kejayaan Gerakan Reconquesta ini ialah Granada, wilayah terakhir di
Andalus ditakluk oleh puak Kristian pada 2 Januari 1492 M. Maka berakhirlah
pemerintahan kerajaan Islam di Andalusia selama tujuh abad. Masjid Cordova
sebelum ini menjadi kebanggaan umat Islam telah dimusnahkan oleh puak Kristian
dan diubah menjadi gereja. Seterusnya, umat Islam dan Yahudi diberi pilihan
sama ada mereka perlu murtad dari agama mereka dan memeluk agama Kristian
ataupun mereka perlu meninggalkan wilayah itu. Sebahagian umat Islam pilih
untuk berhijrah ke negara-negara Islam yang lain. Ada juga mereka memilih untuk
murtad dan kekal di sana.[33]
4.6
TIADA UNIFIKASI DALAM KERAJAAN AL-MURABITUN DAN AL-MUWAHHIDUN
Istilah unifikasi merujuk kepada pergabungan. Kejatuhan Islam di
Andalusia disebabkan masyarakat Islam pada ketika itu tidak mempunyai sikap
bersatu padu. Faktor tidak bersatu padu kerap kali dikaitkan dengan kelemahan
sesbuah institusi kerajaan yang akhirnya kerajaan itu runtuh.
Contohnya, kerajaan yang diperintah oleh Muluk al-Tawaif. Perkataan
“tawaif” atau “taifah” membawa maksud puak-puak. Semasa era pemerintahan Muluk
al-Tawaif, kerajaan ini dibahagi kepada kepada tiga puak iaitu Barbar, Slavs
dan orang Arab dan bangsa Andalus. Semangat kepuakan terserlah apabila setiap
puak ini terlalu mementingkan puaknya sahaja tanpa mengira
kepentingan puak-puak yang lain.[34]
Hal ini menunjukkan setiap puak tiada kata sepakat dalam sebarang membuat
keputusan bersama lebih-lebih lagi dalam hal politik. Mereka iaitu puak-puak
itu menganggap mereka mempunyai kepentingan tersendiri dalam bidang politik.
Pemerintahan kerajaan Al-Murabitun dan
Al-Muwahhidun diasaskan oleh keluarga Barbar. Sepeninggalan khalifah
pada kerajaan Al-Murabitun dan Al-Muwahhidun telah menyebabkan
kerajaan semakin lemah. Hal ini demikian kerana wujudnya golongan yang tamak
dalam mengejar pangkat. Golongan seperti ini bercita-cita ingin mengantikan
khalifah untuk menerajui kerajaan-kerajaan kecil Andalus pada masa tersebut.
Disebabkan perkara ini, kerajaan-kerajaan kecil wujud selama beberapa tahun.
Kesannya lagi, wujudnya semangat assabiah dalam kalangan umat Islam. Buktinya,
30 buah unit politik atau pemerintahan di selatan dan timur di Andalusia.[35]
Hal ini dapat disimpulkan bahawa kerana sikap mereka yang berpuak ini telah
menyebabkan perpecahan dalam kalangan umat Islam sendiri.
Selain itu, pucuk pimpinan di Cordova juga menghadapi masalah
dalaman. Masalah yang dihadapi ialah bergaduh dan bercakaran malah lagi teruk
ada yang saling menindas untuk merebut kuasa khalifah. Perkara ini seacar tidak
langsung telah menyebabkan wujudnya kerajaan-kerajaan kecil pada akhir
pemerintahan Bani Umayyah di Andalusia, iaitu kira-kira sekitar tahun 1012 M.
Semasa pemerintahan Khalifah Hisyam II telah memperlihatkan bibit-bibit
perpecahan awal telah pun wujud.
Sikap ini juga melibatkan perbezaan aliran pegangan antara
kedua-dua buah kerajaan ini merupakan elemen punca kejatuhan Islam di Andalus.
Mereka hanya menggunakan aliran Mazhab Maliki dan tafsiran dari al-Quran[36].
Hal ini telah menyebabkan berlakunya perselisihan faham antara kedua-duanya.
Mereka masing-masing tidak dapat menerima aliran pegangan yang berbeza antara
kedua-dua kerajaan ini. Mereka ini hanya mementingkan fahaman aliran mereka
yang pegang semata-mata. Hal ini menimbulkan bibit-bit perpecahan dalam kalangan
mereka. Sekaligus faktor ini membawa kepada kejatuhan kerajaan Islam di
Andalusia.
5.0
RUMUSAN
Kecemerlangan tamadun islam di Andalusia berakhir tanpa dapat
dipertahankan oleh umat Islam. Sehingga ke hari ini wilayah ini diletakkan di
bawah pemerintahan Kristian. Kesan peninggalan itu masih boleh dibanggakan
walaupun hakikatnya tiada apa yang dapat diperolehi oleh umat Islam hasil
peninggalan tersebut. Kejatuhan Andalusia kelihatan tidak memungkinkan ia
kembali ditadbir oleh umat Islam. Pengalaman pahit ini harus dipelajari agar
umat zaman kini tidak mengulangi kesilapan yang dilakukan pada ketika dahulu. Sejarah
Andalusia itu sudah tidak dapat diperbaiki untuk manfaat wilayah itu, namun
pastinya pengalaman atau pengajaran dapat diperolehi bagi manfaat generasi kini.
Maksud Surah al-Saff ayat 8 (61:8) bahawa “Mereka sentiasa berusaha hendak
memadamkan cahaya Allah (agama Islam) dengan mulut mereka, sedang Allah tetap
menyempurnakan cahayaNya, sekalipun orang-orang kafir tidak suka (akan yang
demikian)”.
Ahmad Zaki bin Hj. Berahim. “Sorotan Sejarah Kecemerlangan Tamadun
Islam di Andalusia (Sepanyol) dan Kedudukannya Sebagai Jambatan Kecemerlangan
Tamadun Eropah.” Diedit oleh Muhammad Azizan Sabjan et. al. Prosiding
Seminar Antarabangsa Andalusia 1300 Tahun. Pulau Pinang: Jabatan Mufti
Negeri Pulau Pinang, 2008
Dozy, R. Spanish Islam: A History of the Moslems in Spain.
London: Glasgow,1913.
Fatima Mernissi. Perempuan-perempuan Harem. Jakarta: PT
Mizan Publika,2008.
Hourani, Albert Habib, dan Albert Hourani. A History of the Arab
Peoples. United States: Harvard University Press,2002
Lane-Poole, Stanley. The Moors in Spain. Khayots:
Beirut,1967
Mahayudin Hj. Yahaya. Islam di Sepanyol dan Sicily. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka,1990.
Mahayudin Hj. Yahya. Tamadun Islam. Selangor: Penerbit Fajar
Bakti,1998.
Maruwiah Ahmat. Sejarah Bani Umaiyah Di Andalus. Selangor:
Karisma Publication Sdn. Bhd.,2003
Mohd Roslan Mohd Nor. Sejarah
Perkembangan dan Kejatuhan Pemerintahan Islam di Andalusia: Teladan dan
Sempadan. Universiti Malaya: Akademi Pengajian
Islam,2011.
Thoriq Ahmad. Ini Sejarah Kita. Bangi: Pustaka Buku
Putih,2014
Watt, W.M dan P. Cachia. A History of Islamic Spain.
Edinburgh: Edinburgh Universiti Press,1965
[1]Ahmad Zaki bin
Hj. Berahim, “Sorotan Sejarah Kecemerlangan Tamadun Islam di Andalusia
(Sepanyol) dan Kedudukannya Sebagai Jambatan Kecemerlangan Tamadun Eropah,”
Diedit oleh Muhammad Azizan Sabjan et. Al, Prosiding Seminar Antarabangsa
Andalusia 1300 Tahun, (Pulau Pinang: Jabatan Mufti Negeri Pulau Pinang,
2008), 88
[2] Albert Habib
Hourani dan Albert Hourani, A History of the Arab Peoples, (United
States: Harvard University Press, 2002), 15
[3] Mahayudin Hj.
Yahya, Tamadun Islam, (Selangor: Penerbit Fajar Bakti, 1998), 5-6
[4] W.M Watt dan P. Cachia, A History of Islamic Spain,
(Edinburgh: Edinburgh Universiti Press,1965), 29
[5] Maruwiah
Ahmat, Sejarah Bani Umaiyah Di Andalus, (Selangor: Karisma Publication
Sdn. Bhd.,2003), 75
[6] Muhayudin Hj. Yahaya, Islam di Sepanyol dan Sicily,
(Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka,1990), 66
[7] Fatima
Mernissi, Perempuan-perempuan Harem, (Jakarta: PT Mizan Publika,2008),
210
[9] R. Dozy, Spanish
Islam: A History of the Moslems in Spain, (London: Glasgow, 1913), 97-98
[10] Muhayudin Hj.
Yahaya, Islam di Sepanyol dan Sicily, 68
[11] Ibid., 69
[16] Ibid., 62
[17]
Ibid., 65
[18] Ibid., 65
[19] Thoriq Ahmad, Ini
Sejarah Kita, (Bangi: Pustaka Buku Putih,2014),156
[21] Muhayudin Hj.
Yahaya, Islam di Sepanyol dan Sicily, 81
[22] Ibid., 83
[24] Ibid.,75
[25] Mohd Roslan
Mohd Nor, Sejarah Perkembangan dan Kejatuhan Pemerintahan Islam di
Andalusia: Teladan dan Sempadan, (Universiti Malaya: Akademi Pengajian
Islam,2011),13-30
[26] Thoriq Ahmad, Ini
Sejarah Kita, 158
[27] Abdul Latip b.
Talib, Runtuhnya Islam Andalusia, (Kuala Lumpur: Perpustakaan Negara
Malaysia, 2014), 117-132
[28] Ibid., 117-132
[29] Mohd
Roslan Mohd Nor, Sejarah Perkembangan dan Kejatuhan Pemerintahan Islam di
Andalusia: Teladan dan Sempadan, 13-30
[30] Ibid., 13-30
[32] Ibid., 13-30
[34] Muhayudin Hj.
Yahaya, Islam di Sepanyol dan Sicily, 65
[36] Muhayudin Hj.
Yahaya, Islam di Sepanyol dan Sicily, 63
sangat membantu. Minta kebenaran untuk dijadikan rujukan kepada pembentangan.
ReplyDeleteboleh saja.Jangan lupa baca lagi bahan yg berkaitan
Delete